Teletijdmachine

De regen viel vanmorgen met bakken uit de hemel. Druipend stapte ik het postkantoor binnen om een pakje te versturen. Een vrouw stond tegen de loketbediende te vertellen hoe erg het was geweest. Ik hoorde:
'Devestenaondeprioraaistondegelááik'. Het duurde een seconde voor ik haar begreep: het water in de vestinggrachten rond de priorij Corsendonk stond op gelijke hoogte met de weg. Dat was op zich al spectaculair, maar nog treffender vond ik hoe ze het zei. Met dat oude woord 'vesten', dat de meesten ten hoogste nog kennen van de gedempte stadsgrachten waarnaar sommige straten in onze steden zijn genoemd. Daar was het water ooit bedwongen. In deze zin waste het weer ongeremd. En dan die ellips – waarmee het water gelijk stond, kon je je wel verbeelden, het was al erg genoeg om het ook nog te zeggen. En ten slotte de combinatie van de in mijn oren bijna middeleeuws klinkende vesten met de eeuwenoude priorij. Even leek het alsof de teletijdmachine me terugslingerde naar de 14e eeuw. Toen ik mijn zending met Proton wilde betalen, bleek het toestelletje mijn kaart niet te lezen. Ik heb dan maar muntstukken te voorschijn gehaald, als in vroegere tijden. Achteraf bekeken niet meer dan logisch.

Neptunus

Een maand bloggen, bij wijze van experiment, is voorbij. Met Neptunus duikt Kijk, lees voor onbepaalde tijd onder. Wellicht komt hij af en toe boven water, om lucht te happen.

Klimmuur

– Waarom heb je hier een foto van gemaakt?
– Ik vond de rode kleur van de baksteen zo warm en dan die trap …
– Welke trap?
– Zie je hoe de voegen langs die stijgende zigzaglijn dikker zijn dan de overige? Ze lijken een trap te vormen.
– Wat zou de metselaar bezield hebben? Had hij voegspecie over en heeft hij die dan maar dubbel gestreken?
– Misschien moest hij een aantal verbrokkelde voegen herstellen en heeft hij dat extra goed gedaan. Eerst uitkrabben en dan flink opvullen.
– De trapvorm is toch wel regelmatig.
– Te regelmatig om toeval te zijn.
– ’t Is gewoon een leuk patroon. Optimistisch, het klimt.
– Het kan ook een symbool zijn van hoe mens zich in zijn leven ontwikkelt. Eén lijn, steeds een trede hoger: baby, kleuter, schoolkind, adolescent, volwassene, partner, ouder, bejaarde.
– De lijn daalt niet.
– Nee. Waarschijnlijk vond hij dat het einde van het leven de bekroning was.
– Ik wou dat ik dat ook kon. Geen aftakeling, geen neergang, niets vergeefs. Niet zoals Freud zei: ‘Het doel van alle leven is de dood.’
– Er zit geen greintje pessimisme in. Hartverwarmend, toch?
– Ben je zeker dat die lijn niet doorliep? Je foto is toch maar een fragment?
– Zoals iedere foto! Ik weet het niet meer. Het leek me mooi zo.

Ochtendlicht

Billenkoek

Het verbaasde me dat er sinds woensdagavond zoveel gepost werd op het Konrad Bayer Forum, dat ik enkele jaren geleden in het leven heb geroepen. Het forum, bedoeld om nieuwtjes, vragen en commentaren uit te wisselen over de Weense schrijver (1932-1964), leidt wat je kunt noemen een sluimerend bestaan. Toch heb ik het nooit willen opdoeken. Wat niet is, kan komen en de berichten worden wel gelézen. Ik heb het zelfs reclamevrij laten maken. Die overwinning op de consumptiemaatschappij was me een paar euro waard.

Plots dus leven in de brouwerij. Met de regelmaat van een klok, om het half uur, postten exotische figuren hun berichten. Nu heeft al een keer een germanist uit Oekraïne een vraag gesteld en durven lezers met interesse voor de avant-garde wel 's namen aan te nemen zoals KollapsImpuls. Hun bijdragen waren ter zake.

Wat nu te berde werd gebracht, was andere koek. 'Petite redheads' kon er nog mee door. 'Gay Italians' verwonderde me al meer. De film sonne halt! die Konrad Bayer samen met regisseur Ferry Radax maakte, werd weliswaar in Monterosso al Mare gedraaid, maar nadere finesses waren me niet bekend. 'Zoo lover' tot daaraan toe – wie is al geen dierenvriend? 'California escorted vacations' leek verdacht, 'submissive interracial husbands' nog meer. 'Female doll sex pics' was duidelijk genoeg. De explicietere navenante onderwerpen laat ik nu maar onvermeld.

Als moderator kun je zulke berichten wissen, wat ik prompt heb gedaan. Alleen was het dweilen met de kraan open. Om het half uur weer iets van dien aard. De Duitse provider op de hoogte gebracht. Spamfilter ingeschakeld. Om te voorkomen dat ik elk van die berichten toch nog moet beoordelen – zo breeddenkend was die filter wel, de vrijheid van meningsuiting is in Berlijn heilig – beslist dat voortaan alleen geregistreerde gebruikers berichten kunnen posten. Lezen kan iedereen nog. Ik vermoed dat de spamrobot met z'n vele raadselachtige namen er geen belangstelling meer voor heeft.

Een en ander deed me denken aan wat er met een voormalig gerechtsgebouw in Eindhoven is gebeurd. Het heeft een nieuwe bestemming gekregen en werd een discotheek. Boven de portiek is in gouden letters het opschrift 'Justitia' blijven staan. Een tijdje geleden kwam ik er langs. Vrouwe Justitia bleek geflankeerd door twee forse Playboy-bunnies. Onschuldig als witte konijntjes.

Duister

'zoals in china', dacht goldenberg en hij zei het ook, hoewel hij nooit in dat land was geweest. is het een land, dacht goldenberg later, of een stemming. het wordt een land, als ik ernaartoe reis. van te voren is het een stemming die ik china mag noemen tot ik er naartoe reis en ze een andere naam moet geven. maar toen zei hij het en de anderen keken naar het spiegelende wateroppervlak, de takken, het maanloze nachtgordijn, en de sterren vielen achter de aarde in het wereldruim.

Uit: Konrad Bayer, het zesde zintuig. een roman (vert. Erik de Smedt, Uitgeverij IJzer, Utrecht 2001)

Toekomstboom

Gisteren nog 's de Kapellekenswandeling in Lichtaart gemaakt. Een op een boom geprikt bericht legt uit waarom het bos er, vergeleken met de vorige keer, zo anders uitziet.

In deze bospercelen werd een dunning aangeduid. De waardevolste bomen kregen een blauwe stip. Ze zijn waardevol voor de natuur, het landschap of voor de houtproductie. Directe concurrenten verdwijnen om deze toekomstbomen te bevoordelen. Zo wordt het bos mooier en evenwichtiger.

De den met drie blauwe stippen heeft toekomst. Een soortgenoot, een paar meter verder, is ten dode opgeschreven. Men heeft hem alvast van zijn takken ontdaan. Lang heeft hij niet meer. Verantwoord bosbeheer. De sterkste overleeft. Darwin zou tevreden zijn.

Correctie: nee, dat mag je Darwin niet in de schoenen schuiven. Niet de sterkste, maar degene die zich het best aanpast aan veranderende omstandigheden, haalt het. En desnoods steekt de mens een handje toe.

Narcissus

Hij weet niet wat hij ziet, maar wat hij ziet zet hem in brand. / Het is eenzelfde schijnbeeld, dat hem aanlokt en teleurstelt. / Verliefde dwaas, je jaagt vergeefs op vluchtende gestalten! / Wat je begeert is nergens; wend je om en wat je liefhebt / is weg: 't is schaduw van een spiegeling waarnaar je kijkt, / iets wat niets eigens heeft; alleen door jou verschijnt het en blijft het, / het zal met jou pas weggaan, als jij zelf nog weg kunt gaan!

Uit: Ovidius, Metamorphosen (vert. M. d'Hane-Scheltema, Athenaeum–Polak & Van Gennep, Amsterdam 1993)

Tussenwerpsels

Tussenwerpsels zijn de stiefkinderen van de taalkunde. Zeker als je ze alleen in de spreektaal hoort, en uitsluitend in Vlaanderen. De ANS – Algemene Nederlandse Spraakkunst – kent de volgende niet. Nochtans, ANS: levend 'Nederlands'.

allee: ongeloof, verbazing (zeg dat het niet waar is, dat had ik nooit gedacht), ook bezwaar hebben tegen iets: 'allee, da doede toch nie!' en om zichzelf te corrigeren

amai: verbazing, onder de indruk zijn, (vooral tegenover kinderen) uiting van bewondering

bwa: relativering (bv. van wat de vorige spreker zegt), zo erg is het ook niet, mij maakt het niet zoveel uit. Ook: ik weet niet of je het bij het rechte eind hebt, ik denk er anders over (vaak met een licht schouderophalen)

èèk(es): afkeer, walging (= bah, vies!)

goh (cho!): bij twijfel of om tijd te winnen: nu vraag je me iets, daar moet ik toch even over nadenken. Ook: hoe erg! Wat jammer! (= ach)

jawadde: als iemand onder de indruk is (soms negatief): die durft nogal! ’t Zijn straffe toeren! ’t Is me nogal wat! (positief = wow!)

zal ’t gáán ja?!: boosheid, terechtwijzing. Hou op me te plagen/iets te verwijten/iets te doen wat niet door de beugel kan

zeg (sèg!): irritatie, nu is mijn geduld op, dit vind ik niet leuk meer, het loopt de spuigaten uit (als je bv. de ober al drie keer geroepen hebt en hij komt de bestelling nóg niet opnemen).

Met deze handen

Vandaag de hele dag ‘met de handen’ gewerkt. Terwijl ik dit neerschrijf, lijkt het me plots een zinloze uitdrukking. Doen we dat niet altijd? Onze handen zijn toch voortdurend in de weer, ook als we hoofdarbeid verrichten?

De Duitse auteur Heinrich Böll schreef kort na de Tweede Wereldoorlog, waarin hij zoals de meeste van zijn generatiegenoten aan het front was geweest, een tekst waarin iemand mijmert over wat zijn handen allemaal hebben gedaan. Als jonge lezer heb ik erg van Bölls werk gehouden. Tot ik meer gelezen had en veel van zijn romans en verhalen schematisch en voorspelbaar begon te vinden. Goed bedoeld was het altijd en Böll ongetwijfeld een goed mens.

Maar kun je zoiets wel zeggen, als je weet dat goed en kwaad doen in één mens zo dicht bij elkaar liggen? Net over dat thema gaat Mit diesen Händen (1947), een stuk proza uit de nalatenschap. Voor mij is het een van de meest authentieke teksten die Böll geschreven heeft. Wie hem leest, kan begrijpen waarom hij hem nooit heeft gepubliceerd. Tikkend op het toetsenbord, dus ook werkend ‘met de handen’, heb ik hem licht ingekort en vertaald.

Met deze handen

Met deze handen, die ’s avonds een kruisteken op het voorhoofd van je kind maken, heb je de trekker van het machinegeweer die beslissende miljoenste millimeter verschoven, zodat de voorhoofden van andere en onschuldige mensen aan flarden werden geschoten. Met deze handen heb je de peukjes van de negers opgeraapt, heb je talloze, talloze broden gesneden en opgegeten en vele duizenden keren de soeplepel naar je mond gebracht …

Met deze handen heb je de smerige glazen in Roemeense kroegen en de propere glazen in Vlaamse kroegen naar je mond gebracht, met deze handen heb je menig aperitief in je keelgat gegoten en menige fles wijn bij je hals gehouden …

Met deze handen heb je de schoenen van het zwarte lijk van een Rus getrokken, want die van jou waren kapot, met deze handen heb je in de zakken van de doden naar Machorka gezocht, toen de honger je buik deed opzwellen …

Met deze handen heb je de prikkeldraad vastgegrepen, hij sneed pijnlijk in je vlees, je hebt er je vingers tot bloedens toe mee vaneen gereten, omdat heel je lichaam schreeuwde van de honger toen ze aan de andere kant de eiersoep met benzine overgoten en vernietigden.

Met deze handen heb je een vuist in je zak gemaakt, met deze handen heb je de deuren van chique hotels en van duistere bars opengedaan, je hebt deze handen gewassen in de Atlantische Oceaan en in de golven van de Zwarte Zee. Veel hebben deze handen ontvangen en weinig gegeven.

Je hebt de aarde ermee verbrokkeld en hebt er een stuk van je hemd mee afgescheurd, toen je broek vol zat. Je hebt er verlofpassen mee vervalst en er valse namen mee geschreven, om op troosteloze stations aan boterhammen of sigaretten te komen. Deze handen hebben onnoemelijk veel sigaretten gedraaid van Russische tabak, Duitse tabak, van peukjes en van de fijnste Amerikaanse tabak. Je hebt deze handen miljoenen keren gewassen en altijd weer waren ze proper, zuiver en onschuldig – geen mens had schrik om ze vast te pakken, al heb je er dodelijke granaten mee in de trechter van de granaatwerper gestopt.

Je hebt er propjes mee geschoten naar de lessenaar van de onderwijzer, hebt ze vuilgemaakt aan de eeuwig beschadigde vulpen en in een tijd die je niet meer kent, heb je er de borsten van je moeder mee aangeraakt, je hebt er je schoolmap mee omklemd, met allerhande bloed waren ze bevlekt, zwart van gestold bloed dat de poriën verstopte, bloed van hem, of bloed van jezelf, ze waren als slagershanden, deze handen die je kind ’s avonds al spelend aanraakt met zijn onschuldige mond, als je een kruisje op zijn voorhoofd geeft.

Magritte in Tervuren

Of: hoe de werkelijkheid een schilderij kopieert.