dinsdag 28 oktober 2008

zondag 19 oktober 2008

Babel



Steeds meer steden nemen een stadsdichter in dienst. Brussel pakt het anders aan. Vers Brussel/Vers Bruxelles (met thuishaven in Het Beschrijf, onder de kundige leiding van Brigitte Neervoort en Bruno Aertssen) nodigt sinds 2005 op geregelde tijdstippen een dichter van ergens op de aardbol uit om een bepaalde wijk in de stad te verkennen en er vervolgens een gedicht (of een reeks gedichten) over te schrijven. Een Belgisch beeldend kunstenaar maakt dan met de tekst een tijdelijk kunstwerk, dat in de wijk wordt geïntegreerd.

In juni verkende de Duitse dichter Ulf Stolterfoht samen met Honoré d'O de Europese wijk. Dat mondde uit in het gedicht 'babel', dat ik in het Nederlands en Françoise Wuilmart in het Frans mocht vertalen. De drie versies staan intussen (in pdf) op de website van Vers Brussel. Het is – hoe kan het anders met zo'n thema – een veelstemmig en gelaagd gedicht, dat ook zichzelf (en de taal, of beter de talen) tot onderwerp heeft, couleur locale van de Schumanwijk verwerkt en het harmoniserende streven van de Europese Unie confronteert met de spanning die het samenleven van verschillende culturen onvermijdelijk meebrengt.

Op verzoek van Honoré d'O (die een en ander met 'babel' van plan is dat voorlopig geheim blijft) zal het gedicht ook in de twintig andere EU-talen worden vertaald. Daarvoor werden EU-vertalers gezocht, die zich ter afwisseling van hun juridische en economische teksten ook 's aan een literaire vertaling willen wagen. Vandaag kwamen ze voor het eerst samen voor een 'Creative Poetry Translation Workshop', sommigen extra vanuit Luxemburg aangereisd. De dichter was vanuit Berlijn aangevlogen. Tussen de veeltalige boeken van de Passa Porta boekhandel klonk Engels met diverse accenten: Pools, Spaans, Roemeens, Maltees, Portugees, Sloveens, Fins, Bulgaars, Italiaans, Hongaars, Zweeds, Iers, Lets, Engels (!), Grieks, Ests, Duits, Frans en Nederlands. En ondanks de aanvankelijke indruk van het gedicht – een van de deelneemsters zei in het begin zonder omhaal "I didn't understand anything" – klaarden de wolken boven 'babel' snel op.

Ulf Stolterfoht geldt als een erg talig, vroeger zou men gezegd hebben 'experimenteel' dichter. Voor hem was het relatief nieuw in opdracht iets te schrijven over de wereld, en niet uitsluitend vanuit de taal. Dat hij zichzelf niet verloochend heeft, kan iedereen vaststellen die het gedicht 'babel' leest. Derrida mag dan al beweerd hebben dat "il n'y a pas de hors-texte" (en in zover we de wereld haast steeds door een talige bril waarnemen, heeft hij gelijk), het was boeiend te vernemen welke concrete realiteit er schuilgaat achter fragmenten als "man verfütterte nomen ("möwen") an löwen": bij de sluiting van de Leopold-zoo voerde men de kleine dieren aan de grote. Of achter "jetzt richtet hier eastman die zahnung für lau": de industrieel Eastman (inderdaad, die van Kodak) nam het sociale initiatief een tandheelkundig instituut op te richten waar arme mensen gratis hun gebit kunnen laten herstellen.

Maar we hadden het over veel meer. Over het belang van het ritme en de binnenrijmen in 'babel' (die zorgen voor een innerlijke coherentie). Over de twee Nederlandstalige zinnetjes in het origineel en of je die bv. in het Bulgaars kunt laten staan (de Spanjaard en de Pool waren hevig voorstander, omdat ze verwijzen naar de Belgische context én naar 'flandern' in de eerste regel, wat ze ook associeerden met Brueghels Toren van Babel). Over het primeren van klank op betekenis, al is het ideaal dat je de laatste in de eerste probeert te redden. Over het apocalyptische slot met de 'olm' (nee, niet de boom) en de 'lurch', enzovoort. Benieuwd wat dat in die Europese talen allemaal wordt. (Pour Françoise et moi, rien ne va plus.) Aan de vragen, opmerkingen en suggesties te horen brandden de deelnemers van verlangen om eraan te beginnen. Dat de workshop anderhalf uur langer duurde dan voorzien, bleek weinigen te deren. Er zijn afspraken gemaakt om verder ideeën uit te wisselen via workshops en een blog. Een Tsjechische, Deense, Litouwse en Slovaakse vertaler worden nog gezocht. In het Europa van akkoorden, normen en regelingen ontstaan de volgende weken twintig nieuwe versies van 'babel'. Poëzie in het parlement, anders. 'Schlechte Zeit für Lyrik'? Bertolt Brecht had hier 's moeten komen luisteren. (Wordt vervolgd.)

zondag 12 oktober 2008

Monet in Tervuren










Of: hoe een drooggelegde vijveroever in de herfstzon de penseelstreken van Giverny imiteert. (Toegegeven: het toeval speelde een rol, in de vorm van een licht bewogen camera.)

vrijdag 10 oktober 2008